Ngai thờ (hay còn gọi là Ỷ thờ):Ngai thờ là một đồ thờ cúng không thể thiếu trong truyền thống văn hóa thờ cúng của người dân Việt Nam. Ngai thờ được bày trên bàn thờ cúng gia tiên trên bàn thờ bên cạnh các đồ thờ cúng khác. Nó có thể làm bằng gỗ, bằng đồng và nhiều loại chất liệu khác. Ngai thờ còn tượng trưng cho chiếc ghế dành cho tổ tiên thuộc hàng cao nhất để có thể quan sát, chứng giám và phù hộ cho toàn bộ con cháu trong gia đình, dòng tộc.
Những ai mới được thờ Ngai?
Thờ ngai chỉ thờ dành riêng
Ông bà Tổ họ, Chi riêng nhà mình
Thờ ngôi ngai là đẹp xinh
Hai ngai nhỏ đúng luật trình trên ban.
Thờ chung không đúng luật sang
Ngai chỉ thờ một rõ ràng không hai (1 vong)
Còn lại thờ chung ngoài ngai
Không thờ thứ tự trên ngai ý trần
Về chất liệu: Ngai thờ thường được làm bằng gỗ sơn thếp cầu kỳ, tỷ mỉ, hoặc bằng đồng. Ngai thờ thường được lưu truyền qua nhiều đời, nhiều thế hệ vì vậy Ngai thờ thường được làm bằng chất liệu gỗ bền chắc, không bị mối mọt, được bảo quản, sơn thếp thường xuyên. Ngày nay ngoài chất liệu gỗ, người ta còn dùng thêm chất liệu đồng với nhiều ưu điểm về độ bền, mầu sắc…v..v.. Tuy nhiên gia chủ nên cân đối hài hòa giữa các yếu tố phong thủy để lựa chọn chất liệu phù hợp.
Về mẫu mã: Ngai thờ có nhiều mẫu mã khác nhau từ đơn giản đến phức tạp, họa tiết thanh thoát đến cầu kỳ, Khi chọn mua ngai thờ, các bạn nên cân nhắc về yếu tố nội thất xung quanh ban thờ để phù hợp với tổng thể chung. Ban thờ hiện đại sẽ phù hợp với ngai thờ có họa tiết đơn giản, Ban thờ truyền thống họa tiết nhiều hơn ban nên chọn loại tương đương nhiều họa tiết nếu cùng niên đại về văn hóa thì càng tốt. Có thể chọn ngai thờ được chế tác theo mẫu mã truyền thống như: 2 tay ngai là đôi rồng ngậm ngọc minh châu, tượng trưng cho sự tôn nghiêm, mặt tựa được chạm chữ thọ, trên đỉnh là hình mặt nguyệt, xung quanh ngai là những trụ đồng tròn…v…v…
Khám thờ: Khám thờ khác ngai thờ ở chỗ Khám thờ có cửa mở ra đóng lại bên trong đặt các linh vị tổ tiên (Bài Vị) , ngay chính giữa khám thờ viết hai chữ Thần Chủ. Thờ Thần Chủ là thờ từ bốn đời trở lên; Gồm 4 đời: Cao, Tằng, Tổ, Khảo. Trên bàn thờ Ông Tổ một họ bao giờ cũng có riêng một Thần Chủ, Thần Chủ này để lại mãi mãi. Tại các gia từ, các nhà phú quý mới lập thần chủ để thờ, và đã lập thần chủ phải có đủ thần chủ từ bốn đời trở lên, kể từ người gia trưởng. Ấy là thần chủ của ky cụ, ông và cha tức là cao, tằng, tổ, khảo.
Hiện nay do xã hội phát triển nên cũng còn ít người duy trì tục thờ Thần Chủ này. Tục thờ này chủ yếu xuất hiện ở các nhà thờ họ, nơi mà tất cả các con cháu cùng một dòng họ lập chung một bàn thờ vị Thủy Tổ, gọi là Từ đường của dòng họ (Từ đường có nghĩa là nhà thờ). Nhiều Họ do lớn lên chia thành nhiều Chi, mỗi Chi lại đông con cháu nên ngoài việc tham gia ngày giỗ toàn họ còn có ngày giỗ tổ riêng của Chi Họ. Các Chi đều có nhà thờ riêng, gọi là bản Chi từ đường. Trên bàn thờ này cũng có bài vị của Ông Tổ gọi là Thần CHủ bản chi. Thần Chủ này cũng như Thần Chủ của Thủy Tổ họ sẽ được thờ mãi mãi. Dù không còn phổ biến nhưng nó cũng là một nét đẹp trong phong tục Việt Nam để tưởng nhớ Tổ Tiên, Nguồn Cội.