4.
Khai thác vàng hồi đó ở các lòng sông Tuyên Quang rất thô sơ. Trên các bè nứa kết hai bên khoảng ><30 m ở giữa một luồng trống để thả cái gàu xúc nối với cái tời. Khi gàu được kéo ra thả xuống , đầu kia tời và xúc lên một gàu đất, cát , đá và..... VÀNG.. Gàu được nâng lên đổ xuống một máng trượt có bơm nước để rửa toàn bộ cát đá nhỏ và vảy vàng xuống một máng kín. còn lại đất đá to chảy theo máng ra cuối và được xúc đổ xuống bên cạnh.Số cát đá nhỏ lẫn vàng được xúc chuyền xuống cuối bè nơi nước lặng hơn để đãi tinh bằng chảo. nơi đây tập trung tất cả tay chân của bưởng vàng để thu gom các vảy vàng nhỏ xíu óng ánh ( thấm bằng bông gòn ) cho vào giấy bạc hoặc cái lọ Peniciline ( lọ đựng thuốc bằng thủy tinh to bằng ngon tay ) May mắn thì cuối ngay một bè có khi thu cả cây vàng, nhưng cũng có khi chỉ là một nhúm nửa chỉ vàng hoặc không có, Thỉnh thoảng cũng có khi gặp may họ tìm được những cục vàng to như hạt đậu xanh... và hôm đó thiên hạ sẽ đồn ầm lên và khu vực đó sẽ lộn xộn hơn rất nhiều!!
Vàng sa khoáng khai thác ở các lòng sông Tuyên Quang có chất lượng rất tốt ( trên 90 thường ở vào khoảng 95,96 ). Các vảy vàng nhỏ xíu vàng óng ánh được các Bưởng Vàng thu gom lại gói trong những tờ giấy bạc ( giấy bạc lấy từ vỏ bao thuốc lá ) rồi hoặc là bán thẳng cho các tay thu gom từ HN lên hoặc là qua các đại lý.
Anh em nhà M6. thì chỉ bắt đầu tư 6 chỉ vàng của ông anh rể và thu gom vay thêm tổng cộng được khoảng một cây. Chia ra hai chiều thì chỉ khoảng 5 chỉ một lượt nên lúc đầu khó khăn!! Theo kế hoạch thì chú và các em sẽ chịu trách nhiệm thu mua sẵn, anh em nhà M6 chỉ mang tiền lên và mang vàng về. Kế hoạch là thế, nhưng chú và các em cũng quenh không làm gì, hơn nữa cũng không bỏ vốn nên công việc lơ là... phần lớn anh em M6. sau khi lên lại phải lên lao đi thu gom.
Làm nghề này thì rủi ro có thể sảy ra ở tất cả các công đoạn( Từ chỗ mang tiền từ HN lên, tới thu gom, rồi tới khi nhận tiền của lò vàng ở HN và mang về nhà thì mới coi là một chuyến bình yên )
Hồi đó các bãi vàng không xa chỗ dân ở bao nhiêu, ( thậm chí có khi chỉ sau nhà dân ) cho nên việc cướp trộm trấn lột cũng có nhưng không khủng khiếp lắm như bấy giờ các anh đọc trên báo. Rủi ro còn lại là bị trộm tiền dọc đường, bị CA thu vàng vận chuyển về, bị lừa tráo vàng cốm ( đã gặp ).....
Hồi đó đường xá, xe cộ không tốt nên khởi hành từ sáng sớm ra bến xe thì trưa chiều mới tới Tuyên Quang, bắt một chặng nữa về huyện thì mới vào khu vực khai thác. Nhớ khoảng giữ đường có một bến dừng, ai cũng xuống ở đấy bán phở Trâu, bánh gai , ngô, sắn( củ mì ) luộc . Phở Trâu và Ngô luộc rất ngon ( thường M6. chỉ dùng hai món này ) . Đường di hẳn phải rất đẹp song hồi đó do phải luôn cảnh giác chú ý từng động tĩnh một xung quanh nên hầu như M6. chả nhớ được gì!!
5.
Những rủi ro mà bọn buôn thường gặp ở chỗ thu mua !!
Những vảy vàng óng vàng được đựng trong những gói giấy bạc hoặc lọ thủy tinh rất đẹp. nhưng nó cũng đầy rủi ro với những người mua nó
1/ đánh giá sai tuổi vàng : Thường thì vàng cám sa khoáng ở Tuyên Quang khoảng 95 tuổi ( rất cao so với quặng ) nếu mua đánh giá sai thì mua vàng 92 với giá 95 thì về HN ... lỗ ( bọn mua hàng có kinhy nghiệm nhiều đời thì nói chính xác 99.9 % và hơn nữa bọn nó trả tiền nên không đẹp ko mua) !!
người đi mua vàng thì ngoài cân tiểu li, còn có thêm cái kính lúp và kỹ nữa thì thêm lọ axit clohydric . Làm quen thì chỉ cần nhìn màu và hình của vảy vàng là biết chất lương của vàng rồi.
2/ Trộn hàng kém chất lượng : ít xảy ra vì hàng cùng đãi ở một chỗ thường đồng màu, trộn vào lộ ngay.
3/ Hàng giả ( Đã gặp ) một thời bọn mất lừa đảo trước khi giao dịch nó cắt cát tút ( vỏ đạn ) đạn AK mới ra miếng nhỏ rồi cho vào cối dã đều tay đến khi tan dẹt thành những vảy vàng óng giống vàng sa khoáng thì mang ra bán vội. Thường thì những vảy vàng nhỏ xíu mỏng tang đó khi nhìn lên kính lúp nó có viền gần như đồng nhất. còn với vàng giả thì do bị dã và đồng không dẻo như vàng nên diềm vảy nó tưa răng cưa. Cẩn thận hơn thì trút cả gói vàng cám đó vào axit ... nó ra xanh let thì giả !!
( nhưng cũng cần lưu ý hết sức trước khi thử vì có những việc khác nữa M6. sẽ kể sau )
4/ cân điêu : chuyện này ít xảy ra vì cả mua và bán đều có cân và cân cẩn thận. tuy nhiên trong khimua bán chóng vánh, chỉ sơ xuất một tý thì cũng vướng. ngoài chuyện vót cán cân cho nhỏ lại, dính tý keo dưới đáy đĩa đựng,.... vì tay cầm cân treo bằng sợ chỉ sát nên có thể dùng sảo thuật đè ngón út ........
