Làm ôtô nữa hay là thôi?
Đó là một trong những câu hỏi được đặt ra thể hiện sự bức xúc của các nhà sản xuất ôtô trong nước tại cuộc họp giữa Bộ Công Thương, Bộ Tài Chính, Bộ Giao thông Vận tải và đại diện các hãng xe ngày 27/10.
Đổi tên VAMA?
Chủ tịch Hiệp hội các nhà sản xuất ôtô trong nước (VAMA), TS. Udo Loersch đã tỏ ra rất bức xúc trước những chính sách, nhất là chính sách thuế đối với ngành công nghiệp ôtô. Theo ông Loersch, nếu các chính sách cứ tiếp tục gây khó khăn cho doanh nghiệp như hiện nay thì có lẽ nên đổi tên VAMA thành hiệp hội các công ty ôtô mà hoạt động chủ yếu sẽ là nhập khẩu và phân phối chứ không phải là sản xuất và lắp ráp nữa.
“Lẽ ra chính sách phải tốt để thu hút các doanh nghiệp đầu tư sản xuất phụ tùng ôtô chứ không phải cứ gây khó khăn như việc điều chỉnh thuế nhập khẩu đối với xe nguyên chiếc nhằm tạo sức ép như vừa qua của Bộ Tài Chính. Chúng tôi sẽ phải nghiên cứu lại việc sản xuất trong nước. Nếu chính sách không thay đổi tích cực thì có lẽ không chỉ chúng tôi mà cả các công ty khác cũng sẽ phải có quyết định riêng.”, ông Loersch bức xúc.
Đồng thời là Tổng giám đốc Công ty Liên doanh Mercedes-Benz Việt Nam (MBV), ông Loersch kể thêm một câu chuyện qua đó thể hiện sự “hờn dỗi” đối với các cơ quan ban hành chính sách: “Sau cuộc triển lãm ôtô tại Đức, tôi đã phải rất khó khăn để thuyết trình thuyết phục tập đoàn mẹ về quyết định tăng cường đầu tư sản xuất và lắp ráp tại Việt Nam. Việc Việt Nam là quốc gia đầu tiên ngoài Đức được làm xe C-Class mới cũng chính là một kết quả. Thế nhưng, với việc 2 lần lần liên tục giảm thuế đối với xe nhập khẩu nguyên chiếc, có lẽ chúng tôi phải suy nghĩ lại”.
Nhìn lại quãng thời gian vừa qua có thể thấy MBV chính là liên doanh duy nhất đáp ứng được mong muốn của Bộ Tài chính khi quyết định giảm thuế với 2 lần giảm giá bán xe. Vậy mà MBV đã tỏ ra bức xúc như vậy, theo nhận xét của một chuyên gia, thì có thể hiểu các hãng ôtô bất mãn như thế nào.
Đại diện các doanh nghiệp khác thì cho rằng Bộ Tài Chính… không hiểu về ngành ôtô. Bởi lẽ sản xuất ôtô là một ngành đặc thù mà mỗi kế hoạch, mỗi sự thay đổi đều phải có thời gian chuẩn bị ít nhất nửa năm. Vậy mà trong vòng 3 tháng Bộ Tài Chính điều chỉnh chính sách đến 2 lần khiến các hãng xoay trở không kịp.
Hơn nữa, “việc đàm phán WTO cũng là để có lộ trình, vậy mà Bộ Tài Chính lại phá vỡ lộ trình đó”, Tổng giám đốc Tổng công ty Máy động lực và Máy nông nghiệp (VEAM) Nguyễn Thanh Giang tỏ ra rất bức xúc.
Con gà hay quả trứng?
Ở chiều ngược lại, Vụ trưởng Vụ Chính sách thuế (Bộ Tài Chính) Hà Huy Tuấn, cũng bức xúc không kém khi đặt ra câu hỏi về công nghiệp ôtô và chính sách đối với công nghiệp ôtô giống như câu chuyện con gà có trước hay quả trứng có trước. Nghĩa là bảo hộ cho doanh nghiệp để từ đó có thị trường hay để thị trường tự do rồi sẽ có ngành công nghiệp ôtô phát triển.
Theo ông Tuấn, để ngành ôtô phát triển thì không thể cứ phải bảo hộ. Công nghiệp ôtô phát triển hay không còn phụ thuộc vào rất nhiều chính sách khác chứ không chỉ chính sách thuế. Trên thực tế Bộ Tài Chính không hề đơn phương quyết định mà đều có sự tham khảo, đều có thông tin gửi đến các cơ quan liên quan và các hãng ôtô. Bên cạnh đó cũng cần phải hiểu để đạt được điều gì đó thì khó tránh khỏi việc đánh đổi.
Đồng tình với ông Tuấn, Phó vụ trưởng Vụ Khoa học Công nghệ (Bộ Giao thông Vận tải) Chu Mạnh Hùng, cho rằng đến nay trừ Toyota đang thực hiện (gần) được lời hứa khi xin cấp phép đầu tư. Còn các nhà sản xuất khác thì hầu hết chỉ là lắp ráp. Dường như chỉ chờ khấu hao xong là thôi. Bản chất của doanh nghiệp là lợi nhuận nên nếu lắp ráp lãi nhanh thì làm. Thực tế sức ép của ôtô lên hệ thống đường sá không quá lớn. Kẹt xe như Hà Nội hay Tp.HCM chỉ là cá biệt mà chủ yếu do quan niệm sống của người dân chưa thay đổi. Ở đô thị các nước, người dân ít khi sống trong nội thành mà ở các vùng ngoại vi, các đô thị vệ tinh nên lượng xe lưu hành không dồn lại thành cục như Việt Nam.
Thời gian còn dài
Trước câu hỏi chiến lược quy hoạch công nghiệp ôtô thất bại hay chưa, Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Hữu Hào cho rằng câu trả lời hiện nay vẫn là quá sớm.
Theo ông Hào, bản chiến lược và quy hoạch phát triển công nghiệp ôtô do Bộ Công Thương (trước là Bộ Công nghiệp) chủ trì xây dựng đều đã có sự tham gia của các ngành khác, trong đó có ngành tài chính. Thực tế chính sách của ngành tài chính (cụ thể là thuế) bản chất là để phục vụ cho chiến lược đó của công nghiệp ôtô. Vậy mà Bộ Tài Chính lại đang làm khó nó.
Ngoài ra, bản quy hoạch ôtô đặt mục tiêu từ năm 2020 công nghiệp ôtô mới là ngành quan trọng của nền kinh tế. Bây giờ là năm 2007, vẫn còn hơn 10 năm nữa nên chưa thể nói là công nghiệp ôtô thất bại.
“Nếu so với các nước có ngành công nghiệp ôtô phát triển thì quãng thời gian hơn 10 năm của công nghiệp ôtô Việt Nam chưa phải là dài, chưa phải là đủ chứ không nói là quá ngắn. Bởi lẽ, sản xuất ôtô là một ngành đặc thù, không phải cứ đầu tư nhiều tiền là có thể làm được ngay.”, Thứ trưởng Đỗ Hữu Hào phân tích.
Trước những bất đồng về chính sách đối với công nghiệp ôtô, tại cuộc họp nhiều bên này, Giám đốc Tài chính và truyền thông của Honda Việt Nam đã đề xuất thành lập một ủy ban riêng về ngành ôtô trong đó có đại diện các bộ ngành liên quan và các nhà sản xuất ôtô. Có như vậy các bên mới tìm được tiếng nói chung và chính sách mới nhất quán, không gây khó khăn cho thành phần nào.
Chiêu Quân
