Sẵn tranh luận về lương của Prof. thì em nói thực tế em thấy ở các trường nước ngoài cho mọi người nghe. Cái gọi là "lương chết đói" mà các anh hay nói, hoặc cái gọi là "không sống nhờ lương" của vị trí Prof. chẳng qua là nói chơi thôi. Prof. thực thụ người ta vẫn sống nhờ lương, và lương không hề chết đói. Như hệ thống lương của trường em, trường em là trường công, hạng bình bình trên thế giới thôi, thì các Prof. sẽ nhận lương thế này:
1. Lương fix hàng thàng theo thang bảng lương của chức danh theo hệ thống của Trường. Lương cụ thể không biết bao nhiêu, nhưng chắc chắn phải cỡ 5000 gross đổ lên, vì Post Doc cũng 4000 gross rồi.
2. Lương nhận thêm từ các Công Ty, các Quỹ, các Tổ chức, các Viện, hoặc các Trường khác trả thêm. Có các khoản này vì thường các Trường không trả nổi tiền để kéo các Prof. về, nên phải kêu gọi các Công Ty đóng góp, cho nên lương thực sự sẽ gồm 2 khoản là lương của Trường + lương công ty/trường khác. Vì vậy, các Prof. khá giỏi sẽ có rất nhiều chức danh, ví dụ: Professor of innovation and entrepreneurship, and Professor of Deutsche Bank.
3. Lương nhận thêm từ các quỹ nghiên cứu, các dự án nghiên cứu mà họ xin được. Các Prof. sẽ làm nghiên cứu, sẽ nộp hồ sơ xin Fund để làm nghiên cứu. Các Fund này có từ mười mấy ngàn đến mấy triệu Euro. Có lúc thì chuyển vào tài khoản cá nhân, nhưng hầu hết là chuyển vào TK của Trường, các Prof. muốn xài thì các Trường sẽ chi, ví dụ ăn uống, đi lại, thuê người, nhưng không được quyền lấy để trả lương cho Prof., .... Chỉ là đáng cuối năm, sẽ tổng kết lại và trích ra 1 phần thưởng cho các Prof., cái này là thỏa thuận và luật giữa các trường và Prof. Hoặc là đến lúc kết thúc dự án, dư lại bao nhiêu thì Trường và Prof. chia nhau, hoặc là lại để dành cho các năm sau.
4. Lương nhận thêm từ sự hỗ trợ tự nguyện của các tỉ phú, các cá nhân, công ty .... Những cá thể này sẽ tìm và tự chi trả cho Prof., không liên quan gì đến các Trường. Có thể lương sẽ chuyển cho Trường, rồi Trường trả cho Prof., hoặc chuyển trực tiếp.
5. Lương khi đi thỉnh giảng, đi dạy thêm cho các tổ chức, công ty khi Trường được các công ty đề nghị mở lớp. Công ty trả vào tài khoản của Trường, trường sẽ trả cho Prof. theo tỉ lệ nào đó.
6. Lương khi các Prof. tìm được mối riêng để giảng thêm, hoặc tư vấn thêm, nhưng về nguyên tắc là đều phải xin phép với các Trường để đảm bảo là không ảnh hưởng công việc ở Trường, hoặc giảng thêm vào những tháng nghỉ hè chẳng hạn.
Nhìn qua 6 khoản thu nhập chính trên, tất cả đều có được từ năng lực và uy tín nghiên cứu của các Prof. Tức là nếu các Prof. không giỏi, thì sẽ chỉ nhận được khoản 1, còn các khoản khác là không có. Do đó, nói các Prof. nước ngoài "không sống bằng lương", hoặc "phải kiếm thêm ở ngoài" là không đúng, vì thực ra là họ vẫn kiếm bằng nghề nghiệp chính của họ, đó là nghiên cứu. Prof. giỏi hay dở là dựa vào nghiên cứu khoa học và số bài báo.
So sánh với Prof. hoặc Tiến Sĩ Việt Nam, thì mọi người hay nói ở VN phải kiếm thêm, không toàn tâm làm nghiên cứu và giảng dạy, vì lương cho GS và TS của VN thấp. Cái này là ngụy biện, vì thu nhập của TS và GS của VN có những khoản sau đây, và cũng không thấp:
1. Lương fix do các trường trả.
2. Lương từ việc giảng dạy chương trình chất lượng cao, tiên tiến, các lớp Th.S. các lớp T.S, các lớp ban đêm, ...., hướng dẫn luận án. Ví dụ như một Ph.D. nước ngoài, đứng lớp giảng tiếng Anh ở Trường em, thì cứ 1 lớp là hơn 1000USD cho 8 buổi.
3. Lương đi dạy thêm ở các trường ngoài.
4. Lương làm nghiên cứu khi ký các dự án nghiên cứu với Nhà Nước, công ty, tổ chức quốc tế, .... Như đã nói ở trên, khác với nước ngoài, là ở VN thì các giảng viên có thể ký trực tiếp với các tổ chức, các tổ chức chuyển tiền cho họ, cho nên dư bao nhiêu là họ hưởng, các trường không quản lý.
5. Lương làm hướng dẫn, đi phản biện, ngồi hội đồng, ... Mấy cái này thì với các Prof. nước ngoài sẽ không có vì đây là nghĩa vụ của họ.
Sơ sơ 5 loại thu nhập trên, nếu làm nghiên cứu được, công bố được trên các tạp chí quốc tế, thì phần thu về không ít. Hồi em còn ở VN, trong 1 năm mà nhóm em làm 3 đề tài, mỗi đề tài được tài trợ 15.000Euro, khoảng 350tr, nhưng chi phí thực tế chỉ hết tầm 150tr, mà đó là rộng tay. Tính ra năm đó nhóm 2 người mà kiếm hơn 600tr, mà lúc đó chưa có Ph.D., chưa có hàm GS, cũng chưa đi dạy thêm gì.