Ở đời có nhiều cái huyễn hoặc hoặc "huyền thoại". Ví dụ như, người Việt ở Mỹ chí thú làm ăn và chịu học hành và có bằng cấp với tỉ lệ cao.
Nhưng cao cở nào thì không ai biết và người ở Mỹ cũng như ở VN cứ "nghe nói" truyền tai qua lại.
Nếu so sánh với tình hình chung "trước" khi đến, và "sau" khi định cư của Việt Kiều thì cao hơn.
Ví dụ, 1000 người vượt biên (thời xưa không có bão lãnh, có chẳng là bao nhiêu) và định cư ở Mỹ. Giả sử tỉ lệ đại học là 1% (thời 1975-1900 số ghế ĐH rất ít), tỉ lệ TN PTTH là 10% (vào cấp 3 phải thi, 3 lấy 1, chưa có dân lập hay tư thục thời đó).
1000 người đó ít ra có một số người chịu học, khai gian để học, học lại,... Thì ít ra cũng có xong đại học. Thế là ... cái "huyền thoại" đến Mỹ được học hành và đi lên sinh ra và người đời cứ nhân đôi lên khi kể lại.
Ví dụ: "Thằng A, chẳng là cái thá gì, sau 6 năm ở bển thành kỹ sư". Nhìn thằng A, người ta thấy là thằng B vốn hơn thằng A thì nghiễm nghiên thằng B là kỹ sư.
Cái "huyền thoại" cứ thế xây lên từng xóm có Việt Kiều và thân nhân ở VN thì ra mặt làm phách và "hãnh diện".
VK ở đây có câu: "Việt Kiều phải nổ". Cũng có người nói: "Việt Kiều bị bên VN cho ôm thùng thuốc nổ".
Tôi có thằng bạn tên H. Hắn hiền lành thật thà và chỉ làm công nhân. Khi về VN chơi thì qua đây nó đổi tính. Phải thời gian sau nó mới hồi phục và nghiệm ra rằng: "Về VN bị ép nổ". Vì nhiều nhà có VK ai cũng nói "qua bển là kỹ sư bác sĩ" thì nhà mình không lẽ là "công nhân". Thế là bị ép nổ, và từ từ quen nổ và ghiền nổ.
Cái di chứng của VK nổ nó làm nhiều nguy hại ở XH VN rất mạnh.
Trở lại là bao nhiêu phần trăm % VK có bằng đại học ???
Khoảng 1990-1995 thì tỉ lệ có bằng đại học chung cho cả nước Mỹ cho người trên 25 tuổi là 20%. Riêng sắc dân Châu Á chỉ 12%.
Tỉ lệ 12% cũng phản ánh đúng vì đa số không lớn lên ở Mỹ và bị rào cả văn hóa cũng như ngôn ngữ cản trở.
Riêng Việt Kiều thì tỉ lệ chỉ khoảng 7% (vào thời gian 1990) vì dân vượt biên lúc xưa khi đến Mỹ chưa có cộng đồng (để hổ trợ nhau), họ phải làm việc để sống và tồn tại sau chứ không hề nghĩ cao xa. Họ đa số có nền tảng thấp (ví dụ như họ từ làng chài ven biển) thì làm sao họ có 4-6 năm để có bằng đại học. Nhiều trong số họ không có khái niệm học mà chỉ sống - lao động để tồn tại và giúp đỡ thân nhân còn ở VN (lúc đó rất nghèo, không khá như bây giờ).
Cho nên vào những năm 1990 VK về VN nổ kỹ sư bác sĩ hoặc giám đốc khiến cho bác sĩ và kỹ sư thật bị vạ lây.
Sau thời gian VK nổ (chấm dứt khoảng 1999 vì Internet và thông tin cũng như dân bão lãnh và HO đi nhiều làm thay đổi cục diện toàn thể VK) thì thời gian VK bị bẫy.
Do mất cân bằng giới tính thì đợt VK nổ đầu tiên tràn về VN nổ và cưới vợ làm sinh ra nhiều di chứng và vấn nạn xã hội cả hai bên. Xong đợt này thì đến đợt các cô gái tìm cách "di tản" hoặc "săn VK".
Ở Sài Gòn vào khoảng 1995-1999 có cả cuốn sách lậu ngầm chuyền tay "100 bí quyết lấy chồng Việt Kiều" và "Làm cách nào để VK sập bẫy?".
Lúc này công nghệ thông tin bùng nổ ở VN, đặc biệt là Internet.
Đối lập với các cô ở VN tìm cách đi Mỹ thể hiện qua 2 cuốn sách trên thì bên Mỹ trên Internet có nhóm tham gia lừa tình và tìm tình ở VN. Nhóm lớn độc thân này vốn biết chút về Internet và chit chat nên ngày đi làm thì tối (ban ngày ở VN) về say sưa chit chát. Có rất nhiều forum chia sẽ cách tán gái, dụ gái, bẫy gái, bẫy tình ... ở VN.
Hai dòng người này cọ sát ở VN sinh ra nhiều di chứng và vấn nạn xã hội kiểu mới. Tuy không át liệt như thời VK nổ trước đó không lâu nhưng sức phá hoại khá lớn khiến nhiều cô không còn tin VK. Nhiều người cứ nghĩ VK tìm cách phá hoại đời con gái và về Mỹ im luôn.
Nhưng cũng có cặp vc hành phúc trong hai dòng cọ sát này. Lúc này hình thành một kiểu lấy vợ: "quen nhau từ chat hoặc Internet". Những cặp như thế này khá mặc cảm vì họ quen nhau từ Internet và chit chat nhau mà người đời nhìn vào sự làm quen trên Internet với cái dấu hỏi "?" to tướng.
Cái di chứng này khiến nhiều cô và gia đình quay sang Đài Loan và Đại Hàn nhưng "tránh vỏ dưa thì gặp vỏ dừa" vì bọn Tàu hay bọn Hàn cũng không có khá gì hơn.
Đợt VK về VN thứ 3 (khoảng 2000-2010) thì khác hẵn và không còn tạo ra những di chứng và vấn nạn vì đa số họ là dân du lịch. Họ về cùng cả gia đình riêng và chủ yếu là thăm viếng.
Trong dòng thứ 3 này dĩ nhiên có độc thân. Đa số tìm lại bạn cũ, tình xưa, và thực hiện sự hứa hẹn (anh đi rồi anh sẽ trở về). Các cuộc tình như vậy rất vững chắc và có hiểu biết sâu sắc.
Dòng thứ 3 này do đã quen với VN thời mở cửa và họ qua Mỹ không lâu vì được bảo lãnh hay được diện HO. Dòng 3 này khá thoải mái và thân thiện vì với mọi người thì họ đi chưa lâu và đã quá biết nhau.
Dòng thứ 3 thì tỉ lệ có ăn học cao hơn vì các trường cấp 3 nhiều hơn (công, tư, dân lập) cũng như nhiều trường Đại Học mở ra hơn.
Dòng thứ 3 cũng có vấn nạn riêng là: Có nhiều người có đầu óc bi quan xã hội VN thì họ tìm cách tống con gái họ (và cả con trai) đi ra nước ngoài. Họ có tiền nên mua chuộc theo kiểu: VK có thể được tình + tiền, hoặc không thành duyên thì ít ra cũng được tiền. Giá năm 2000 khoảng 15K, năm 2005 lên 2K, và 2013 hiện tại là 50K.
Thời gian 2000-2010 kinh tê Mỹ suy thoái rõ rệt, thất nghiệp tràn lan, dân nail đã hình thành số đông,... thì không ít các chàng (và một ít các cô) chấp nhận hôn nhân ghép có tiền cho những gia đình có đầu óc bi quan (họ nghĩ ở VN họ "hy sinh chiến đấu", con cái ở nước ngoài như là du học cho an lành).
Dĩ nhiên, cũng có nhiều người nên duyên nhưng khá ít.
Không ít người có vợ là con của cán bộ. Ví dụ như bạn tôi, về VN thăm tình xưa, tình xưa có con riêng giấu. Buồn sự tình và tình xưa giới thiệu cho cô khác con của cán bộ mà cán bộ này liên lạc với tình xưa nhờ giới thiệu. Họ làm đám cưới ngay tuần sau và năm sau con gái của cán bộ kia qua đây. Giờ họ có con đàn 4 đứa.
Để xong câu chuyện dài phiếm luận vui, tôi kết thúc như thế này để hiểu tương lai dòng Việt Kiều thứ 4 đang hình thành (2010 - 2020) để các bạn suy gẫm:
Có câu chuyện vui về bạn tôi được truyền miệng. Bạn tôi dắt vợ con về thăm gia đình vợ. Bạn tôi tặng cán bộ (bố vợ) $500. Ngày sau cán bộ tặng lại $5000. Hiện giờ hắn sống khá sung sướng. Vợ chồng cán bộ qua Mỹ thăm con cháu liên tù tì.
))
